Ξαφνικά και χωρίς καμία προηγούμενη ενημέρωση οι ασφαλισμένοι μη μισθωτοί, ανακαλύπτουν προσαυξήσεις εκπρόθεσμης καταβολής στα ειδοποιητήρια του μηνός Οκτωβρίου 2020, που έχουν προθεσμία πληρωμής 7.12.2020 και όχι 3.12.2020, όπως αναφέρεται σ’αυτά, σύμφωνα με την απόφαση του ΔΣ του e-ΕΦΚΑ της 26ης Νοεμβρίου 2020
Αναζητώντας κάποιος ασφαλισμένος το λόγο της εμφάνισης προσαυξήσεων στο ειδοποιητήριό του το μόνο που θα βρει είναι μια ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του e-EFKA, όπου υπάρχει η αναφορά:
Είναι όμως νόμιμη και ορθή αυτή η αναδρομική χρέωση προσαυξήσεων (τόκων) σε όσους έχουν έστω για λίγο καθυστερήσει έστω και για λίγο τις ασφαλιστικές τους εισφορές;
Ι. Νομικό Πλαίσιο:
A. Προθεσμία πληρωμής
Περί της προθεσμίας πληρωμής των ασφαλιστικών εισφορών προβλέπει το άρθρο 43 του Ν 4387/2016:
«1. Οι ασφαλιστικές εισφορές των ασφαλισμένων που προέρχονται από τον ΟΑΕΕ, το Ε.Τ.Α.Α. και τον ΟΓΑ, ελευθέρων επαγγελματιών και εμμίσθων, καταβάλλονται εντός των προβλεπόμενων από τις οικείες διατάξεις προθεσμιών και, σύμφωνα με την ισχύουσα μέχρι 31.12.2016 για κάθε φορέα διαδικασία.
2. Από 1.1.2017 οι ασφαλιστικές εισφορές των ασφαλισμένων, ελευθέρων επαγγελματιών και εμμίσθων, που έως την έναρξη ισχύος του παρόντος υπάγονταν στην ασφάλιση του ΟΑΕΕ και του Ε.Τ.Α.Α., καθώς και των προσώπων του άρθρου 40 καταβάλλονται ανά τακτικά περιοδικά διαστήματα, που ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, σε εναρμόνιση με την καταβολή των φόρων. Εάν δεν εξοφληθούν εμπροθέσμως οι ασφαλιστικές εισφορές θεωρούνται καθυστερούμενες και βαρύνονται με τις νόμιμες προσαυξήσεις.
3. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες εφαρμογής του παρόντος».
Κατ’ εξουσιοδότηση της άνω διατάξεως εκδόθηκε η ΥΑ Φ.80000/οικ.60298/1472 (ΦΕΚ Β΄ 4483/30.12.2016) «Προθεσμία καταβολής, από 1.1.2017, των ασφαλιστικών εισφορών ασφαλισμένων, ελευθέρων επαγγελματιών και εμμίσθων, οι οποίοι έως την έναρξη ισχύος του Ν 4387/2016 υπάγονταν στην ασφάλιση του ΟΑΕΕ, του ΕΤΑΑ και του ΟΓΑ», σύμφωνα με την οποία: «Από 1.1.2017 οι ασφαλιστικές εισφορές των ασφαλισμένων, ελευθέρων επαγγελματιών και αυτοαπασχολουμένων, που υπολογίζονται με βάση το άρθρο 39 του Ν 4387/2016 (Α΄ 85), οι ασφαλιστικές εισφορές των προσώπων που καταβάλλονται με βάση το άρθρο 40 του Ν 4387/2016 (Α΄ 85) καθώς και οι ασφαλιστικές εισφορές των εμμίσθων του ΕΤΑΑ που υπολογίζονται βάσει του άρθρου 38, καταβάλλονται σε μηνιαία βάση, με καταληκτική ημερομηνία καταβολής την τελευταία εργάσιμη ημέρα του επόμενου μήνα».
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η λήξη της προθεσμίας δεν επέρχεται στην τελευταία ημερολογιακά ημέρα του επομένου μήνα, αλλά στην τελευταία αντίστοιχη εργάσιμη
Κατά το άρθρο 59 Ν.4445/2016,ΦΕΚ Α 236: "Από 1.1.2017 το ποσό των ασφαλιστικών εισφορών που δεν καταβάλλεται βάσει των άρθρων 39 και 40 του ν. 4387/2016, κατά το χρόνο λήξης της προθεσμίας πληρωμής των μηνιαίων ασφαλιστικών εισφορών, επιβαρύνεται με τις νόμιμες προσαυξήσεις και τόκους. Σε περίπτωση που κατά το χρόνο λήξης της προθεσμίας πληρωμής των μηνιαίων ασφαλιστικών εισφορών καταβληθεί ποσό μεγαλύτερο από το ποσό που απαιτείται, το επιπλέον ποσό μεταφέρεται ως πιστωμένο και συμψηφίζεται με τις ασφαλιστικές εισφορές του επόμενου χρονικού διαστήματος".
Καίτοι η διάταξη αναφέρει και περί λοιπών προσαυξήσεων, κατά την άποψή μας, μοναδική συνέπεια της καθυστέρησης είναι επιβολή του ετησίου επιτοκίου (πρβλ. ΣΤΕ 3240/2011, ΣτΕ 1838/2007, 3535/2007) ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΝΕΡΧΕΤΑΙ ΣΕ 8%. ή 0,667% μηνιαίως και για να επιβληθεί η απαίτηση θα πρέπει να είναι βεβαία και εκκαθαρισμένη, κάτι που προφανώς δεν συμβαίνει με την έκδοση του ειδοποιητηρίου των ετών 2017 έως 2019, το οποίο και τελεί υπό την αίρεση της εκκαθάρισης. Ως εκ τούτου και μέχρι την εκκαθάριση των ασφαλιστικών εισφορών οι εκπρόθεσμα καταβληθείσες εισφορές δεν επιβαρύνονται με τόκο ή άλλες προσαυξήσεις.
Μετά όμως την εκκαθάριση, οι εκπρόθεσμα καταβληθείσες δόσεις της εκκαθάρισης επιβαρύνονται με προσαυξήσεις, οι οποίες εμφανίζονται στον Ατομικό Λογαριασμό του ασφαλισμένου στις Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες αναλυτικά:
"ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ---> ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ (Δόσεις Εκκαθάρισης- Καταλογισθείσες Προσαυξήσεις)
Από 1.1.2020 και μετά την ασφαλιστική μεταρρύθμιση που επήλθε με το ν.4670/2020 και τον καθορισμό των ασφαλιστικών εισφορών ως πάγια ποσά με βάση την επιλεγείσα από τον ασφαλισμένο ασφαλιστική κατηγορία, είναι προφανές ότι έκαστη μηνιαία εισφορά αποτελεί βεβαία και εκκαθαρισμένη απαίτηση, η οποία και επιβαρύνεται με προσαύξηση (τόκο).
Β. Επιτόκιο
Σύμφωνα με τη διάταξη της περίπτωσης 11 της υποπαραγράφου ΙΑ.2. της παρ. ΙΑ΄ του άρθρου πρώτου του Ν 4152/2013, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 2 παρ. 4 του Ν 4158/2013:
«11. Τα προβλεπόμενα πρόσθετα τέλη του εδαφίου δ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 27 του ΑΝ 1846/1951 (Α΄ 179), όπως αντικαταστάθηκε και ισχύει με το άρθρο 21 του Ν 4075/2012 (Α΄ 89), παύουν να ισχύουν για ασφαλιστικές εισφορές, υπέρ του εκάστοτε φορέα κοινωνικής ασφάλισης πλην του NAT, από 1.1.2013 και εφεξής, οι οποίες δεν καταβάλλονται εμπροθέσμως και αντικαθίστανται από ένα ετήσιο επιτόκιο που ισούται με το επιτόκιο αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, συν ένα περιθώριο 800 μονάδων βάσης υπολογισμένο σε ετήσια βάση και με αναδρομική εφαρμογή από 1.1.2013.»
Σύμφωνα με την ανωτέρω διάταξη το επιτόκιο σε περίπτωση καθυστέρησης καταβολής ασφαλιστικών εισφορών προσδιορίζεται διαχρονικά ως εξής:
Επιτόκια Αναφοράς ΕΚΤ τελευταίων τριών ετών
Σημείωση: Το ισχύον πλέον επιτόκιο είναι 8% ετησίως ή 0,667% μηνιαίως.
ΙΙ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Από τις διατάξεις που εκτέθηκαν ανωτέρω σαφώς προκύπτει ότι αρχικά φαίνεται νόμιμη η επιβολή τόκων σε όσους έχουν καθυστερήσει την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, αφού πλέον έκαστο ειδοποιητήριο εμπεριέχει βεβαία και εκκαθαρισμένη απαίτηση.
Όμως η αναδρομική αυτή επιβολή τόκων θα πρέπει να εξεταστεί υπό ένα γενικότερο πρίσμα με βάση τις αρχές της αναλογικότητας και της χρηστής διοίκησης, αφού πρώτα ληφθούν υπόψη και τα εξής:
- Επί 10 ολόκληρους μήνες ουδεμία ενημέρωση των ασφαλισμένων υπήρξε ως προς τις συνέπειες καθυστέρησης, με δεδομένο ότι μέχρι 31.12.2019 η καθυστέρηση πληρωμής ειδοποιητηρίου δεν είχε ως συνέπεια την τοκογονία της εισφοράς.
- Τους προηγούμενους μήνες τα ειδοποιητήρια εκδίδονταν με καθυστέρηση και πάντα με παράταση της προθεσμίας εξόφλησής τους.
- Άπαντα ταύτα γίνονται υπό συνθήκες πανδημίας και με πολλές αναφορές για λάθη στα ειδοποιητήρια ιδίως των δικηγόρων ως προς τους συμψηφισμούς των κρατήσεων επί των γραμματίων προκαταβολής εισφορών.
- Η καθυστέρηση των υπηρεσιών του e-ΕΦΚΑ να εμφανίσουν σε έκαστο μηνιαίο ειδοποιητήριο την μηνιαία επιβάρυνση με τόκο λόγω καθυστέρησης δεν μπορεί να χρεωθεί στον ασφαλισμένο.
- Κατά την αρχή που καθιερώνει το 340 ΑΚ για την έναρξη της τοκογονίας απαιτείται προηγούμενη υπερημερία του οφειλέτη (όχληση).
Με βάση τις ανωτέρω επισημάνσεις είναι προφανές πως η αναδρομική επιβολή προσαυξήσεων (τόκων) στα ειδοποιητήρια του Οκτωβρίου 2020 εις βάρος των ασφαλισμένων δεν συνάδει προς τις αρχές της αναλογικότητας και της χρηστής διοίκησης, και θα πρέπει να επανεξεταστεί από το Υπουργείο και τη Διοίκηση του e-ΕΦΚΑ.
